Teresa Budzisz-Krzyżanowska

---

Życiorys

Teresa Budzisz-Krzyżanowska w 1964 roku zakończyła swoją edukację aktorską w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Jej debiut na scenie teatralnej nastąpił 24 stycznia 1965 roku, kiedy to wystąpiła w widowisku muzycznym pod tytułem „Niech no tylko zakwitną jabłonie”, którego scenariusz napisała Agnieszka Osiecka, w reżyserii Jerzego Uklei. W 1968 roku wcieliła się w tytułową rolę w telewizyjnej adaptacji „Eugenii Grandet” autorstwa Honoré de Balzaca, w reżyserii Bogdana Hussakowskiego.

Pierwszym krokiem w jej karierze filmowej była rola w „Gonitwie” z 1971 roku wyreżyserowanej przez Zygmunta Hübnera. Jako aktorka występowała na deskach wielu krakowskich teatrów. Początkowo związała się z Teatrem Rozmaitości (1964–1966), a następnie z Teatrem im. Juliusza Słowackiego (1966–1972) oraz Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej (1972–1983). Od 1983 do 1997 roku była związana z Teatrem Studio w Warszawie. W dalszej kolejności, od 1997 roku, regularnie występowała w Teatrze Narodowym w Warszawie.

Współpracowała z wieloma uznanymi reżyserami, w tym z Andrzejem Wajdą i Krzysztofem Kieślowskim, jak również z Barbarą Sass. Jej talent dostrzegali także twórcy zagraniczni, tacy jak Márta Mészáros.

W swojej bogatej karierze aktorskiej otrzymała liczne wyróżnienia i nagrody. Jest dwukrotną laureatką Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza, wyróżnienia przyznawanego przez miesięcznik „Teatr”. Pierwsze uznanie przyniosła jej rola Jenny w „Operze za trzy grosze” Bertolta Brechta w Teatrze Studio w sezonie 1985/1986, zaś kolejne za kreację Jokasty w „Królu Edypie” Sofoklesa w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w sezonie 2006/2007.

W 1991 roku Teresa Budzisz-Krzyżanowska została wyróżniona na 17. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za najlepszą aktorkę pierwszoplanową, dzięki roli matki i córki w filmie „Odjazd”. Dwa lata wcześniej była nominowana do tej samej nagrody za drugoplanową rolę w filmie „Lawa”. W 2000 roku jej sukces został dodatkowo uwieczniony na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach, gdzie odcisnęła swoją dłoń.

Filmografia

Filmografia Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej to bogaty zbiór ról, które odzwierciedlają jej talent i wszechstronność jako aktorki. Poniżej przedstawiamy szczegółowy wykaz jej najważniejszych dokonań filmowych oraz telewizyjnych:

• Gonitwa (1971) – Ona,
• Seksolatki (1971) – kierowniczka domu wczasowego,
• Przeprowadzka (1972) – żona Zbyszka,
• Przejście podziemne (1973) – Lena,
• Ziemia Obiecana (1974) – żona Trawińskiego,
• Dyrektorzy (1975) – robotnica Regina Sołoniewska,
• W środku lata (1975) – Elżbieta Grońska,
• Ocalić miasto (1976) – Jadwiga Nowacka,
• Zmory (1978) – Wysocka, aktorka z Krakowa,
• Po drodze (1979) – aktorka występująca w przedstawieniu „Biesów”,
• Spotkanie na Atlantyku (1980) – Magda, partnerka Nowaka,
• Z biegiem lat, z biegiem dni… (1980) – Julia Chomińska, córka Janiny i Władysława Chomińskich,
• Maskarada (1986) – Lola, była żona Jerzego Wolfa, aktorka współpracująca z Michałem Barczewskim,
• Lawa (1989) – Rollisonowa w scenie „Balu u Senatora”,
• Sztuka kochania (1989) – aktorka w teatrze,
• Historia niemoralna (1990) – reżyserka Magda,
• Korczak (1990) – Maria Falska, przyjaciółka Janusza Korczaka,
• Kuchnia polska (serial telewizyjny, 1991) – Irena Biesiekierska, żona Jana,
• Odjazd (1991) – Hilda Baumler oraz Augusta Baumler, matka Hildy (dwie role),
• Białe małżeństwo (1992) – matka dziewcząt,
• Trzy kolory. Biały (1993) – pani Jadwiga, klientka Karola,
• Faustyna (1994) – matka przełożona klasztoru w Wilnie,
• Śmierć jak kromka chleba (1995) – lekarka,
• Siódmy pokój (La Settima Stanza, 1995) – matka przełożona w karmelu w Holandii,
• Sława i chwała (serial telewizyjny, 1997) – śpiewaczka Elżbieta Szyller, siostra Edgara (odc. 6. Koniec pięknego lata i odc. 7. Równina),
• Jak narkotyk (1999) – matka Anny,
• Weiser (2000) – sąsiadka Szymka,
• Czarna plaża (La Plage Noire, 2001) – Emma,
• Ono (2004) – Marta, matka Ewy,
• Futro (2006) – Irena Makowiecka,
• Odwróceni (serial telewizyjny, 2007) – Elwira, matka Miry,
• Wenecja (2010) – babcia Marka,
• Głęboka woda (serial telewizyjny, 2011) – Krystyna.

Każda z ról, które zagrała, wzbogaciła jej karierę i przyczyniła się do rozwoju polskiego kina. Teresa Budzisz-Krzyżanowska pozostaje jedną z najbardziej uznawanych postaci w polskiej kulturze filmowej.

Odznaczenia i nagrody

Teresa Budzisz-Krzyżanowska jest wielką osobowością polskiej kultury, która otrzymała liczne odznaczenia i nagrody za swoją niezwykłą pracę w dziedzinie sztuki teatralnej. Wśród jej wyróżnień znajdują się:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2004),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1978),
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005),
• Złota Odznaka „Za Zasługi dla Krakowa” (1976),
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji w latach (1976, 1979, 1985),
• Nagroda na III Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Joanny w spektaklu Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Andrzeja Wajdy w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1977),
• Nagroda prezesa Rady Ministrów I stopnia w dziedzinie teatru z okazji 35-lecia PRL za osiągnięcia aktorskie (1979),
• Nagroda na V Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Julii Chomińskiej w spektaklu Z biegiem lat z biegiem dni Joanny Olczak-Ronikier w reżyserii Andrzeja Wajdy, również w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1979),
• Nagroda na XX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Ireny Arkadiny w spektaklu Dziesięć portretów z Czajką w tle według Antona Czechowa w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1980),
• Nagroda Miasta Krakowa w dziedzinie upowszechniania kultury (1980),
• Nagroda na XXIV Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Johanne w spektaklu Z życia glist P.O. Enquista w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1984),
• Złoty Ekran za role w przedstawieniach Teatru Telewizji Żałoba przystoi Elektrze i Elżbieta królowa Anglii (1985),
• Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę Jenny w spektaklu Opera za trzy grosze Bertolda Brechta w Teatrze Studio w Warszawie (1986),
• Złoty Wawrzyn Grzymały przyznany w Bydgoszczy (1990),
• Złote Lwy Gdańskie na 17. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za najlepszą pierwszoplanową rolę kobiecą w filmie Odjazd (1992),
• Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii: Teatr (2002),
• Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza dla najlepszej aktorki w sezonie 2003/2004 za rolę Jokasty w spektaklu Król Edyp Sofoklesa graną gościnnie w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie (2004),
• Nagroda na V Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji „Dwa Teatry” za rolę tytułową w słuchowisku Matka Witkacego (2005),
• Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie teatru (2008),
• Nagroda aktorska na XIII Festiwalu „Dwa Teatry” za rolę Hanny Arendt w spektaklu Feliksa Falka „Rzecz o banalności miłości” (2013),
• Wielka Nagroda Festiwalu „Dwa Teatry” za wybitne osiągnięcia aktorskie w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji Polskiej (2014),
• Złoty Splendor – Nagroda Teatru Polskiego Radia (2014),
• Nagroda im. Ireny Solskiej (2021).

---

Oceń: Teresa Budzisz-Krzyżanowska

---